«Για να παινέψεις το σπίτι σου, πρέπει πρώτα να το αγοράσεις»
Με τις τιμές των ακινήτων να έχουν εκτοξευθεί κατά 71% την περίοδο 2017-2024 και τα ενοίκια κατά 52%, όλο και πιο απατηλό μοιάζει το όνειρο του μέσου Έλληνα για “ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του”.
Εγγεγραμμένο σχεδόν στο εθνικό μας γονιδίωμα, το όραμα αυτό δεν υπήρξε απλά οδηγός παράσταση και κινητήριος δύναμη της μεσοαστικής τάξης για γενιές Ελλήνων, αλλά μια ολόκληρη κοσμοθεωρία: να στεγάσουν ιδιόκτητα τα όνειρα κ τις (μικροαστικές) ελπίδες των ίδιων και των παιδιών τους. Όταν η (εν μέρει δικαιολογημένη, ελέω κατοχικών κ εμφυλιοπολεμικών δεινών) αστυφιλία των ’50ς κ των ’60ς συνάντησε την (καταστροφική αισθητικά, αλλά αποτελεσματική λειτουργικά) αντιπαροχή, το όνειρο έγινε πράξη για ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα της κοινωνίας, με τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης την παραμονή της Κρίσης το ’09 να άγγιζαν (ή και να ξεπερνούσαν) το (ποσοστό ρεκόρ για την Ευρώπη) 80%.
Έκτοτε μεσολάβησε μια (κατ’ ουσίαν χρεοκοπία), με αποτέλεσμα το ποσοστό αυτό να έχει πέσει στις μέρες μας στο 65%. Πέραν της μείωσης αυτής, η οικονομική κρίση είχε σαν κυριότερο αποτέλεσμα τη συρρίκνωση των εισοδημάτων των συμπολιτών μας, με αποτέλεσμα αυτή στιγμή οι Έλληνες να είναι ο λαός που αναλογικά καταναλώνει το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός του για στέγαση (35%, eurostat).
Οι Έλληνες δαπανούν το ψηλότερο ποσοστό του εισοδήματός τους για στέγαση στην ΕΕ (35%)
ΛΑΔΙ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ
Αναγνωρίζοντας(;) το μέγεθος του προβλήματος, η κυβέρνηση εξήγγειλε μέτρα ύψους 2,4 δις ευρώ, όπως:
- «Σπίτι Μου ΙΙ»: στεγαστικά δάνεια για πρώτη κατοικία
- «Αναβαθμίζω το σπίτι μου», άτοκα δάνεια για ανακαινίσεις
- «Ανακαινίζω-Νοικιάζω», επιδότηση δαπανών ανακαίνισης
- Επίδομα φοιτητικής στέγης έως και 2.500 ευρώ
Kόντρα σε κάθε κανόνα της ελεύθερης αγοράς και της λογικής, η (φιλελεύθερη στα χαρτιά) κυβέρνηση επιλέγει να τονώσει τη ζήτηση (δίνοντας χρήματα στους αγοραστές), αντί της προσφοράς (αριθμός διαθέσιμων ακινήτων), συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση της τιμής τους κατά 15% κατ’ έτος: ο ορισμός του λαδιού στη φωτιά!
Η (αργοπορημένη αλλά ορθή) αύξηση του ορίου παροχής “χρυσής βίζας” στις 800.000 ευρώ, που αναμένετο να μείωσει τις τιμές των ακινήτων κατά 20%, από τον περιορισμό της (εξωτερικής, μη- προερχόμενης από εγχώρια οικονομική ανάπτυξη), όχι μόνο εξανεμίστηκε, αλλά μετατράπηκε σε αύξηση κατά 10% στις τιμές κατοικιών, άμα τη εξαγγελία του προγράμματος «Σπίτι μου ΙΙ».
Αναπάντεχο; Όχι και τόσο: όταν τροφοδοτείς τη ζήτηση χωρίς αντίστοιχη αύξηση της προσφοράς, μεγάλο μέρος του οικονομικού οφέλους της επιδότησης καταλήγει στις τσέπες των πωλητών ακινήτων και των τραπεζών, αντί των αγοραστών, που (υποτίθεται ότι) το πρόγραμμα προσπαθεί να βοηθήσει.
Μαύρες τρύπες στη γεωγραφία: σε άθλια κατάσταση παραμένουν δεκάδες χιλιάδες ακίνητα ανά την επικράτεια, με αποτέλεσμα:
- την αισθητική υποβάθμιση
- κινδύνους δημόσιας υγείας κ υγιεινής
- τεχνιτή άνοδο στις τιμές των των ακινήτων
«ΦΟΝΙΑΔΕΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΆΡΗΔΩΝ, ΣΠΟΙΤΟΝΟΙΚΟΚΎΡΗΔΕΣ!»
Πάγια αριστερή πρόταση για τα πάντα είναι ο (κεντρικός) έλεγχός τους, εν προκειμένω με τη θέσπιση από πλευράς (τίνος άλλου;) του Κράτους ανώτατου πλαφόν στις τιμές των ενοικίων.
Πώς (δεν) δουλεύει αυτό;
Παρότι οι έλεγχοι αυτοί μπορούν να προσφέρουν βραχυπρόθεσμα οφέλη, εντούτοις μακροπρόθεσμα τα πράγματα δυσκολεύουν. Ενοίκια που δεν αντιστοιχούν στις τιμές της αγοράς συχνά ωθούν τους ιδιοκτήτες των ακινήτων να τα αποσύρουν από την αγορά μακροχρόνιας μίσθωσης, μετατρέποντάς τα σε βραχυχρόνιας μίσθωσης ή ιδιοκατοικώντας τα. Επιπλέον, οι κατασκευαστές αποφεύγουν περιοχές με ελέγχους ενοικίων, επιδεινώνοντας το πρόβλημα της προσφοράς.
Ενδεικτικά, όταν το 2020 το Βερολίνο εφήρμοσε το “πάγωμα ενοικίων”, η προσφορά κατοικιών μειώθηκε κατά περίπου 50%. Στη Στοκχόλμη, η οποία έχει έναν από τους πιο αυστηρούς ελέγχους ενοικίων, οι λίστες αναμονής για διαμερίσματα με ελεγχόμενο ενοίκιο έφτασαν τα 8-10 χρόνια («διαμέρισμα με δελτίο»)!
ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ: ELEMENTARY, MY DEAR WATSON!
Αξίωμα: το μόνο πράγμα που μπορεί να ρίξει το κόστος στέγασης είναι η αύξηση της προσφοράς, εν προκειμένω του διαθέσιμου αποθέματος κατοικιών. Προς αυτή τη (σωστή) κατεύθυνση η κυβέρνηση θέσπισε το αφορολόγητο εισοδήματος για ενοίκια εώς πρότινος κλειστών ακινήτων.
Το κόστος του μέτρου; 13 εκατ. ευρώ το χρόνο, το 0,5% των 2μιση δις των εξαγγελμένων μέτρων: μόλις ΜΙΣΟ στα 100 ευρώ πάνε στη σωστή κατεύθυνση!
Τί θα μπορούσαμε να κάναμε με αυτά τα (2μιση, επαναλαμβάνω!) δις; Να ανακαινίσουμε τα εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα του ίδιου του δημοσίου, με τον εργολάβο να καρπωνεται όφελος από τη μεταβίβαση σε αυτόν ποσοστού των ακινήτων και το Κράτος (η κοινωνία δηλ) αποκτώντας ενα απόθεμα νέων, ανακαινισμένων διαμερισμάτων, που θα μπορεί να τα αποδώσει σε ευάλωτους, ένστολους, εκπαιδευτικούς και ΔΥ εν γένει (ιδίως εκείνους με συχνές μεταθέσεις). Όπως δηλ συνέβαινε με την πατροπαράδοτη αντιπαροχή, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική, όταν οι λύσεις είναι μπροστά μας.
Μ’ αυτό τον τρόπο θα:
- επιτρέπει στο δημόσιο (άμεσα ή έμμεσα) να ελέγχει την τιμή σημαντικού ποσοστού των ενοικίων, επηρεάζοντας την αγορά προς όφελος των καταναλωτών/ πολιτών (κ όχι των ιδιοκτητών/ τραπεζών)
- βελτίωση δημογραφικού, βασική αιτία του οποίου είναι το στεγαστικό
- αύξηση απασχόλησης όλων των κλάδων των σχετιζόμενων με την κατασκευή, χωρίς τόνωση της παραοικονομίας
- αισθητική αναβάθμιση των πόλεών μας (γιατί όχι και της υπαίθρου)
Μια εικόνα, χίλιες λέξεις: τα οφέλη της ανακαίνισης
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΥΡΙΤΙΔΑ (#not)
Από το 1922 (Μικρασιατική Καταστροφή) έως το 2004 (Ολυμπιακή οικονομική καταστροφή) η κοινωνική στέγαση στην Αθήνα κατασκεύασε 20.000 κατοικίες, στεγάζοντας μόλις το 1,6% του πληθυσμού. Στον αντίποδα, η κοινωνική στέγαση αποτελεί μια ευρέως διαδεδομένη παγκόσμια πρακτική, με τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα να περιλαμβάνουν το μοντέλο της Βιέννης, όπου 220.000 «κοινωνικά διαμερίσματα» φιλοξενούν το ¼ των κατοίκων της, και του Άμστερνταμ, όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 30% του πληθυσμού.
κοινωνική κατοικία στα περίχωρα της Βιέννης
Είναι η Αυστρία (μητέρα της γνωστής οικονομικής σχολής) ή η (μητρόπολη του φιλελευθερισμού) Ολλανδία λιγότερο φιλελεύθερες χώρες από τη δική μας; Πολύ αμφιβάλλω…
Το ίδιο συμβαίνει στην (παγκόσμια πρωταθλήτρια σε ρυθμούς ανάπτυξης) Σιγκαπούρη, όπου το 60% του πληθυσμού ζει σε επιδοτούμενες κατοικίες, αλλά και την (εξίσου φιλελεύθερη) Δανία, όπου οι μη- κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί παρέχουν υψηλής ποιότητας κατοικίες σε προσιτές τιμές. Στη Γαλλία, το πρόγραμμα HLM (Habitation à Loyer Modéré) στεγάζει περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους.
Όλα τα παραπάνω μοντέλα αποδεικνύουν πως η κοινωνική στέγαση μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, συμβάλλοντας στην κοινωνική συνοχή και την αστική ανάπτυξη, χωρίς απαραιτήτως να επιβαρύνουν τον κρατικό κορβανά.
ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ ΣΠΙΤΑΚΙ ΜΟΥ
Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει ότι η αύξηση της προσφοράς παραμένει η πιο αποτελεσματική στρατηγική αντιμετώπισης του στεγαστικού. Οι λύσεις δεν είναι ούτε εύκολες, ούτε βρίσκονται αποκλειστικά στα χέρια της ελεύθερης αγοράς ή του κράτους – αντιθέτως, οι πιο επιτυχημένες πρακτικές αναδεικνύουν το δυναμικό των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.
Στη χώρα μας ζητούμενο είναι η το δυνατόν μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των (άπειρων) δημοσίων ακινήτων, σε συνδυασμό με την αντιπαροχή. Δεν χρειάζεται να επιλέξουμε ανάμεσα στη μη ρυθμιζόμενη αγορά και τον απόλυτο, σοβιετικού τύπου, βραδυκίνητο κρατικό έλεγχο, αλλά να τα συνδυάσουμε υπό τη μορφή Σ.Δ.Ι.Τ. προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Και φυσικά, πριν και πάνω απ’ όλα, χρειάζεται το σχετικό όραμα.
(πρώην) Πτωχοκομείο Πατρών: μήπως να το ξανανοίγαμε;
ΚΑΙ ΤΙ ΜΑΣ ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΟΥΜΕ;
Εύλογο το ερώτημα. Ιδού οι πιθανές απαντήσεις:
- δεν έχουμε ιδέα ποια κτίρια έχουμε και που βρίσκονται
- θέλουμε να τα εκποιήσουμε για να χρηματοδοτούμε επιδοματικές πολιτικές
- ουδείς στα κέντρα λήψης των αποφάσεων δεν έχει τις σχετικές προσλαμβάνουσες
- δεν θέλουμε να πάρουμε δουλειά από τον ιδιωτικό τομέα και τις τράπεζες, γιατί είναι φίλοι (/χρηματοδότες;) μας
Διαλέγετε και παίρνετε την απάντηση που σας ταιριάζει (όπως άλλωστε συμβαίνει και στις εκλογές με τις κυβερνήσεις).
… ως τότε το στεγαστικό θα επιτείνεται και τα παιδιά μας θα ξενιτεύονται εις άγραν μιας καλύτερης δουλειάς, ενός καλύτερου μέλλοντος, μιας καλύτερης χώρας: #ως_πότε μας παίρνει να αδρανούμε (αν δεν είναι ήδη πολύ αργά);
—-
FACTS:
- την περίοδο 2017-2024 στην Ελλάδα οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 71% (Alpha Bank)
- τα ενοίκια από το 2018 έως το 2023 αυτά αυξήθηκαν περίπου 52%
- οι Έλληνες καταβάλλουν συνολικά το 35,2% του εισοδήματός τους για στέγαση ( το υψηλότερο ποσοστό στην E.E., όπου ο μέσος όρος κινείται 20% (Eurostat)
- από το 2005 έως το 2023 το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στη χώρα υποχώρησε από το 84,6% στο 69,6% (Eurostat)
- την τελευταία εικοσαετία, οι Έλληνες έχουν πουλήσει σε ξένους ή/και σε εταιρείες εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια
- τα ελληνικά νοικοκυριά έχουν φτωχύνει κατά σχεδόν 20% σε σχέση με την περίοδο πριν από την οικονομική κρίση, ενώ το ίδιο διάστημα στην Ε.Ε. τα εισοδήματα καταγράφουν αύξηση άνω του 11% (Eurostat)
- το 2024 η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων κατατάσσεται στην προτελευταία θέση της Ε.Ε. (30% κάτω από τον ευρωπαϊκό μ.ό.), πίσω μόνον από τη Βουλγαρία (34% κάτω από τον ευρωπαϊκό μ.ό.). (Eurostat)
- το 2024 ο κλάδος των ακινήτων απορρόφησε το 45% των άμεσων ξένων επενδύσεων (2,75 δισ. ευρώ, έναντι 2,133 δισ. το 2023)
